MEN- pomoc

Praca z uczniem zdolnym i mającym trudności w nauce

METODY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM

METODY PRACY Z UCZNIEM TRUDNYM

Najbardziej skuteczną formą mobilizowania dzieci do nauki jest ścisła, dojrzała i rzetelna współpraca rodziców nauczycieli, uwzględniająca możliwości dziecka i troskę o jego rozwój.

Dlaczego warto motywować uczniów?

Korzyści z motywowania uczniów do nauki:

dla rodziców: aktywne dziecko; dobre oceny; satysfakcja z dziecka, duma; większe możliwości dalszego kształcenia; mniejsze problemy wychowawcze; wzór do naśladowania; mniej zmartwień         o jego przyszłość; możliwość uzyskania stypendium;

dla uczniów: dobre oceny; chęć do pracy; udział w konkursach; zadowolenie uczniów; uznanie wśród rówieśników; rozwijanie zainteresowań; większa pewność siebie; wykształcenie solidnych podstaw do dalszej edukacji; wyższa samoocena; jasno wytyczone cele; większa samodzielność  i odpowiedzialność;

dla nauczyciela: sprawniejsza praca; satysfakcja z pracy; podejmowanie nowych wyzwań; zadowolenie z osiągnięć uczniów; efektywniejsze wykorzystanie czasu pracy; pochwały od zwierzchników, rodziców; autorytet nauczyciela; możliwość pracy pozalekcyjnej (koła zainteresowań); udział uczniów w konkursach i olimpiadach; motywacja do dalszej pracy  w zawodzie; poszukiwanie nowych metod pracy; dobra samoocena;

dla szkoły: promocja szkoły; prestiż szkoły; rozwój szkoły; zwiększony nabór; podniesienie jakości pracy szkoły; łatwość pozyskiwania sponsorów; dobra atmosfera w szkole; uznanie w oczach organów prowadzących i nadzorujących; 

RECEPTA DLA NAUCZYCIELA NA SUKCES UCZNIA

1. Przekonaj ucznia, że naprawdę lubisz go uczyć.

2. Mów jasno, głośno, wyraźnie, z zapałem.

3. Dbaj o właściwe tempo mówienia.

4. Bądź swobodny i baw się razem z uczniem podczas nauki.

5. Okazuj mu zaufanie.

6. Wyraźnie określ cele.

7. Bądź przygotowany do lekcji.

8. Przygotowuj ciekawe pomoce naukowe.

9. Ogranicz do minimum czynniki rozpraszające uwagę.

10. Dbaj o dobry nastrój ucznia.

11. Przypominaj informację, kiedy uczeń zaczyna ją zapominać.

12. Polegaj na nim, stawiaj na niego, wierz w jego możliwości.

13. Bądź dla niego oparciem, bądź po jego stronie.

14. Nie oszukuj go, dotrzymuj przyrzeczeń.

15. Udzielaj odpowiedzi na najtrudniejsze pytania.

16. Jeśli coś mu się nie uda, zrozum go i zachęć do dalszej pracy.

17. Chwal za wszystko, co da się pochwalić.

18. Doceniaj go.

19. Nigdy nie przerywaj, kiedy on mówi.

20. Pozwól mu kontynuować Twoją myśl na jego sposób.

21. Słuchaj uważnie upewniając się, że dobrze rozumiesz.

22. Rozwijaj jego samodzielność.

23. Zachęcaj do krytycznego myślenia.

24. Okazuj mu swoje pozytywne uczucia.

25. Pokaż mu, że jesteś człowiekiem omylnym i popełniającym błędy.

26. Stosuj różne metody nauczania - bądź nieszablonowy i ekscytujący.

27. Odnoś do rzeczywistości to, czego go uczysz - niech praktyka uzupełnia teorię.

28. Kończ lekcję w takim momencie, żeby miał poczucie niedosytu.

Do czynności motywujących na lekcji zalicza się:

- upomnienie,

- kara,

- stosowanie dodatkowych zajęć,

- pochwały,

- przypominanie,

- stosowanie przykładów,

- zaciekawienie,

- interwencja u rodziców,

- zachęcanie,

- pobudzanie ambicji,

- podsuwanie pomysłów,

- organizacja wzajemnej pomocy,

- nagradzanie.

Działania, które powodują utratę motywacji u ucznia:

- niesprawiedliwa ocena,

- wygórowane wymagania,

- osobista niechęć do ucznia,

- lekceważenie potrzeb ucznia,

- krytyka osoby a nie jego działań,

- nauczyciel przyjmuje rolę eksperta,

- porównuje z innymi,

- nudna lekcja,

- nieatrakcyjne metody nauczania

Motywacją (łac. emovere — ruszać z miejsca) nazywamy stan gotowości człowieka do określonego działania, ukierunkowanego na cel. Dostrzegalnym jej przejawem jest trwałość podjętego działania, również w obliczu napotykanych trudności.

• Dla rozpoczęcia i podtrzymania działania istotne jest sformułowanie jego celów. Nie mogą być one zbyt łatwe — takie nierzadko powodują znudzenie, ale i nie zbyt trudne — najbardziej motywują do działania cele postrzegane jako trudne, ale jednocześnie osiągalne. Cele działania dzielimy na odległe (np. ukończenie szkoły, zdobycie wykształcenia) i krótkoterminowe — stanowiące etapy na drodze do realizacji celów długoterminowych. Są one również ważne — realizacja celów krótkoterminowych jest dla człowieka źródłem satysfakcji i sprzyja podtrzymaniu działania skierowanego na cele odległe.
• Tradycyjnie motywację dzielimy na wewnętrzną, sprawiającą że jednostka sama decyduje o momencie rozpoczęcia i kontynuacji działania (jej źródłem jest ciekawość poznawcza, potrzeba osiągnięć itp.) oraz zewnętrzną (której źródłem są czynniki zewnętrzne, np. chęć dostania dobrej pracy czy awansu).
• Ludzie mogą charakteryzować się odmiennym stylem zaangażowania w działanie. Niektórzy z nich największą motywację prezentują na początku, potem zaś ich zaangażowanie słabnie, inni przeciwnie — powoli angażują się w działanie, potem natomiast wytrwale je realizują.
• Dla podtrzymania motywacji niezwykle ważne jest otrzymywanie informacji zwrotnej dotyczącej działania — tego, na ile jednostka zbliża się do postawionego celu i w jaki sposób powinna zmodyfikować swoje zachowanie, aby cel osiągnąć. Taka informacja może być wynikiem samodzielnej refleksji, zaś w przypadku procesu dydaktycznego — jej źródłem jest nauczyciel.
• Na motywację do działania istotny wpływ mają również inni ludzie — sama ich obecność, ale też współpraca czy rywalizacja.

Zestawienie najważniejszych informacji z obszaru motywacji ze specyfiką procesu edukacyjnego realizowanego z wykorzystaniem metod
i technik kształcenia na odległość wskazuje na najważniejsze obszary problemowe: brak fizycznego kontaktu nauczyciela i uczących się, ograniczony dostęp do informacji zwrotnych i możliwe utrudnienia w komunikacji. Co zatem może i powinien zrobić nauczyciel dla wzbudzenia i podtrzymania zaangażowania osób uczących się zdalnie? Zestawienie najważniejszych czynników znaczących dla motywacji oraz proponowanych działań nauczyciela przedstawia tabela.

Czynnik wspierający motywację	Zalecane działania nauczyciela
Dobra, przyjazna atmosfera podczas zajęć	Poświęcenie czasu i uwagi, zwłaszcza w początkowej fazie zajęć, na wzajemne poznanie się i budowanie konstruktywnych relacji w grupie uczących się. Premiowanie nie tylko merytorycznego aspektu aktywności uczących się, ale również działań służących utrzymaniu dobrych relacji (przyjaznego odnoszenia się w dyskusji do wypowiedzi innych osób, ujawniania siebie — swoich zainteresowań czy doświadczeń, niezłośliwego poczucia humoru itp.). Nauczyciel może nagradzać takie działania przez przyznanie dodatkowych punktów, ale również przez słowną (także publiczną) informację zwrotną.
Jasność i klarowność zasad pracy i komunikacji, kryteriów oceniania oraz warunków zaliczenia	Wskazanie w momencie rozpoczęcia zajęć miejsca, w którym znajdują się wszystkie istotne informacje dotyczące przebiegu procesu dydaktycznego (sylabus/konspekt, harmonogram, kalendarz). Zachęcanie do zadawania pytań dotyczących tych aspektów organizacji zajęć, które są niejasne czy niezrozumiałe. Zapewnienie uczącym się miejsca, w którym przez cały czas trwania kursu mogą zadawać pytania, dzielić się wątpliwościami i uwagami mając pewność, że nie pozostaną one bez odpowiedzi (najlepiej jeżeli ma ono formę grupowego forum albo wątku dyskusyjnego). Prowadzenie kalendarza kursu, przypominanie (za pośrednictwem np. poczty elektronicznej) o mijających najważniejszych terminach kursu. Modelowanie, poprzez własne zachowanie, działań i sposobów komunikacji na zajęciach — uczący się biorą przykład z nauczyciela, obserwują jego działania — przywiązanie do punktualności, sposób komunikowania się na zajęciach, reakcję na pytania czy wypowiedzi krytyczne itp. Istotna jest pierwsza informacja zwrotna na temat aktywności i wykonanych zadań — ma ona nie tylko wartość merytoryczną, ale również jest informacją o tym, jak należy wykonywać zadania, jakie działania nauczyciel premiuje, a jakie są niepożądane (np. sposób dyskutowania, znaczenie czytelności komunikacji pisemnej, problem plagiatu).
Adekwatność proponowanych zagadnień, aktywności i sposobu organizacji zajęć do potrzeb, możliwości i zainteresowań uczących się	Zebranie w początkowej fazie zajęć informacji na temat potrzeb i oczekiwań uczących się (np. w formie pytania dyskusyjnego „Czego oczekuję po tych zajęciach?”), a także ich obaw i wątpliwości. Dzięki takim działaniom uczący się mają poczucie, że ich potrzeby i preferencje są ważne, a oni sami mają wpływ na kształt procesu dydaktycznego. Zebranie informacji na temat szczególnych zainteresowań uczących się, związanych z tematyką zajęć (szczególnie ważne dla nich problemy, interesujące tematy). Umożliwienie stawiania i omawiania interesujących problemów, które nie zostały poruszone w trakcie zajęć (np. poprzez założenie wątku dyskusyjnego „Wasze tematy”).
Związek nauczanych treści i wykonywanych zadań z sytuacjami życiowymi, pracą, zainteresowaniami	Stosowanie możliwie wielu praktycznych przykładów dla wyjaśnienia omawianych zagadnień teoretycznych. Wskazywanie i podkreślanie związku teorii z praktyką, możliwości wykorzystania nabywanej wiedzy i umiejętności. Jeszcze bardziej konstruktywne jest wspólne z uczestnikami poszukiwanie zastosowania omawianych zagadnień w ich pracy czy codziennych sytuacjach życiowych.
Odpowiednie tempo nauki, dostosowane do potrzeb uczących się	Zwracanie uwagi na komunikaty świadczące o zbyt dużym lub zbyt małym obciążeniu i tempie przebiegu procesu dydaktycznego. Dokonywanie, w miarę możliwości, modyfikacji w zakresie rodzajów i ilości aktywności uczących się (np. podział aktywności na obowiązkowe i dodatkowe, umożliwienie wyboru — „zrealizuj dwa z trzech zadań”). Lepsze jest nieco za małe, niż za duże obciążenie uczących się. W przypadku zbyt małej intensywności zajęć (zazwyczaj w takiej sytuacji uczestnicy zgłaszają zbyt długi czas trwania zajęć w odniesieniu do realizowanego tematu) nauczyciel może zaproponować dodatkowe zadania do wykonania lub ciekawe materiały źródłowe, pozwalające poszerzyć lub pogłębić wiedzę.
Informacja zwrotna na temat wykonanych zadań i poczynionych postępów	Terminowe przekazywanie informacji zwrotnej na temat wykonanych zadań. Informacja ta powinna mieć charakter opisowy i zawierać zarówno mocne strony pracy, jak i informacje o elementach wymagających poprawy.
Różnorodność metod pracy i aktywności, możliwość dokonania wyboru, elementy gry, zabawy czy rywalizacji	Nauczyciel nie ma zazwyczaj możliwości dokonywania daleko idących modyfikacji w trakcie trwania zajęć, może jednak dokonywać zmian np. w zakresie: form pracy — indywidualnej lub zespołowej, podziału ról w zespole, delegowaniu zadań (np. wyznaczaniu moderatora dyskusji), proponowania dodatkowych, ciekawych źródeł wiedzy oraz ćwiczeń i zadań.
Obecność innych uczących się, współpraca (ale również rywalizacja)	Promowanie działania grupowego zarówno pracy w parach, jak i w kilkuosobowych zespołach (trzeba pamiętać, że taki styl pracy nie jest łatwy — wymaga wcześniejszego poznania się uczestników i dosyć dużego poziomu motywacji). Wykorzystywanie narzędzi pozwalających na wspólne budowanie wiedzy (np. Wiki). Aktywnością pozwalającą wszystkim uczestnikom „spotkać się” w wirtualnej klasie jest także dyskusja grupowa. Podczas niej każdy z uczestników ma możliwość zabrania głosu, podzielenia się wiedzą, doświadczeniami i refleksjami z innymi uczniami. Wprowadzania elementu wzajemnej oceny pracy uczących się.
Satysfakcja z udziału w zajęciach zdalnych, możliwość osiągnięcia sukcesu	Proponowanie zadań o odpowiednim stopniu trudności lub, w przypadku zadań „gotowych” (gdy nauczyciel pracuje na przygotowanych przez inną osobę materiałach kursu) — złagodzenie kryteriów oceniania. Pozytywne wzmocnienia — nie tylko „obiektywnego” wyniku ucznia, ale również poczynionego przez niego postępu. Mogą mieć zarówno postać punktową, ale również postać pochwały słownej czy odniesienia się w komentarzu nauczyciela do ważnych, trafnych i interesujących elementów wypowiedzi uczestników zajęć.